از آنجایی که صنعت فرش بافی در ایران، یکی از صنایع پرطرفدار بوده و فرش های ایرانی از دیرباز بسیار با اهمیت بوده‌اند، می‌توان به این نتیجه رسید که قدیمیان ما با رنگرزی نخ آشنا بوده‌اند؛ فرش ها و پارچه های به جا مانده از دوره های گذشته نیز نشان از سطح کیفیت این رنگرزی دارد.

صباغی

صباغی یا رنگرزی شامل مراحلی می‌شود که در آن نخ یا پارچه به وسیله مواد رنگ زای طبیعی یا شیمیایی و با روش های مختلف رنگ دار می‌شوند. این فرایند باید به شکلی بر روی نخ یا پارچه اجرا شود تا در زمان شستشو یا در برابر نور خورشید به راحتی از بین نرود؛ البته در عملیات صباغی نخ و پارچه، جنس آن ها نیز در کیفیت رنگ تاثیرگذار است. برای تثبیت بیشتر رنگ بر روی نخ از تثبیت کننده های شیمیایی هم استفاده می‌شود.

روش های رنگرزی نخ

به طور کلی می‌توان روش های رنگ دار کردن نخ را به دو دسته تقسیم بندی کرد؛ روش سنتی و روش صنعتی.

صباغی سنتی

در روش سنتی رنگ کردن نخ یا الیاف از هیچگونه مواد شیمیایی استفاده نمی‌شود و از گیاهان یا حشرات رنگ زا برای رنگرزی استفاده می‌کنند؛ برای این کار از دیگ های بزرگ مسی استفاده می‌شود. در این روش ابتدا الیاف یا نخ را به طور کامل شسته و آبکشی کرده و سپس در پاتیل های مسی، که در آن مخلوطی از رنگ و آب وجود دارد، در درجه حرارتی مشخص اقدام به رنگرزی می‌کنند. در نهایت نخ های رنگ شده را پس از سرد شدن خارج کرده و بعد از شستشو با آب ولرم و سپس سرد، آن ها را آویزان می‌کنند تا به طور کامل خشک شوند. در بیشتر موارد برای رنگ پذیری بهتر و تثبیت رنگ از مواد مکمل و واسطه استفاده می‌شود که در ایران از زاج به عنوان ماده واسطه و تکمیل کننده رنگ استفاده می‌کنند. عملیات دندانه کردن نیز را می‌توان قبل یا بعد از صباغی انجام داد.

رنگرزی صنعتی

در این روش، برخلاف رنگرزی سنتی، شرایط و فرایند بسیار متفاوت است. این کار در کارگاه های صنعتی انجام می‌گیرد که در آن ها تمامی عملیات مکانیزه می‌باشد. تمامی مراحل شرح داده شده در روش سنتی توسط ماشین آلات و دستگاه های رنگرزی نخ صورت می‌پذیرد و پاتیل های بزرگ مسی جای خود را به دیگ های بخار داده‌اند. در رنگ دار کردن نخ به روش صنعتی ابتدا دستگاهی مخصوص، نخ ها را دور بوبین ها می‌پیچد. این بوبین ها مخصوص رنگرزی می‌باشند و برای رنگ پذیری بهتر نخ مورد استفاده قرار می‌گیرند. باید توجه داشته باشید که برای بهبود عملکرد رنگرزی صنعتی باید نخ ها شل پیچیده شوند. حال این بوبین ها را وارد دیگ های بخار می‌کنند تا عملیات رنگرزی صورت بگیرد.

در فرآیند رنگرزی نخ، شناخت کافی و داشتن اطلاعات جامع در خصوص مواد شیمیایی استفاده شده در رنگرزی و خواص آن بسیار حائز اهمیت می‌باشد. برای دسترسی به این اطلاعات و آشنایی بیشتر با این مباحث، کافیست در وب سایت بازرگانی حسن زاده اقدام به جستجوی مطالب مورد نظر خود کنید.